Драма-кица
Дакъалоцурш:
Къано
Поэт
Толамхо
I г1аттамхо
II г1аттамхо
I стаг
II стаг
I зуда
II зуда
Т1евеънарг
Нах
I сурт
Къано. Ма дукха шераш д1адевлла, тхо дехаш, орамаш хедда, цкъа цхьана махо цхьана аг1ор д1адуьгуш, юха вукху махо кхечу аг1ор д1адуьгуш, цхьанхьа а т1етовжийла йоцуш, тхо х1окху кегарийн, хьаьг1нийн, цатешамийн х1ордахь деха… Орамаш хедда, уьш к1орга тосийла а яц, нагахь къам хи т1ехь дехаш хилча… Оьшург тешаман берд бу, нехан дегнашкахь доггах Делах тешаш хиларан берд бу. Муха кхочур ву цу берда т1е… Суна хаьа цу т1е воьду некъ, амма сан хьекъал а, говзалла а ца тоьа адамаш цига дига…
Гучуволу Поэт…
Поэт. Де дика дойла хьан, воккханиг.
Къано. Воккханиг аьлча а, къанвелларг ву-кх со…
Поэт. Суна воккха ву-кх хьо хьайн хааршца а, хьайн шерашца а… Шайна хаахьара хьо мила ву, со санна хьоьга ладег1а т1ег1ертар дара адамаш… Амма адамашна ца оьшу кхетам, адам хьаьддий-деддий лела, вовшашца къийсалуш, кху махкахь девлла стоьмийн дитташ шений, шений доладаха г1ерташ, уьш вайн генарчу дайша юьртана юкъара доьг1на хилар дицдина.
Къано. Соь ладог1а лууш нах к1езиг бу. Со дукха жима волуш суна, баккхийчара дуьйцуш хезна, вайн кема берд болчу кхочур дац, х1оранна а шен дагчохь берд ца карабахь… Х1оранна а берд каруо аьтто бер бу, нагахь иза доггах Далла 1амал еш, шен 1амалшкахь дикчу г1иллакхашкахь алсамвалахь… Цуьнан ойлаеш стаг а вац… Массо а шен-шен меттиг алсамъяккха г1ерта, шаьш х1орда юккъехь хилар дицдина.
Поэт. Лами боцчу тхов т1ехь ву хьо,
Кема доцчу х1ордахь ву хьо,
Серло йоцчу хьуьнхахь ву хьо,
Серло еха Везчу Деле.
Къано. Ма говза аьлла ахь иза. Иштта хьайн байташ ешахьа… Нахана кест-кеста…
Поэт. Кху дуьненан букъах тассал орам,
Синтеме хан оьшу къомана.
И хан яккха аравала х1ора,
1ама лара, вовшийн кхоамбан.
Къано. Лаьттах орам таса, цкъа лаьтта т1е д1акхача деза.
Оцу хенахь г1овг1анаш йовлу… Гучубовлу Г1аттамхой…
I г1аттамхо. Мичахь ву иза, и къанвелларг?
II г1аттамхо. Мичахь ду и къанделла дитт!…
Поэт. И х1ун г1овг1анаш ю аш йийраш? И х1ун ж1алин мотт бу аш буйцурш?
I г1аттамхо. Оха бийца хьакъболу мотт буьйцу!
II г1аттамхо. Тхуна к1ордийна цуьнан бага хьоьжуш 1иэн! Цхьаъ дан деза.
Поэт. Д1адовла кхузара, воккхачуьнца и тайпа къамел дан мегар доций ца хаьа шуна?
II г1аттамхо. Мегар ду! Къамелаш дан а мегар ду. Тхо-м къамелаш дина а 1ийр дац.
Поэт. Д1авала кхузара, ма ле суна дуьхьал, со хьайн воккхахволу ваша хилар дицдина ахь!
II г1аттамхо. Ваша?! Ваша ц1ийца верг вац, ваша сан санна ойланаш ерг ву. Х1ара ву-кх сан ваша. (Вукху г1аттамхочун т1е п1елг хьажабо).
Поэт. Хьо юьхь1аржо! Хьо эхь! Къайлавала кхузара!
1 г1аттамхо. Къайла хьаха воккхар ву хьо оха! (Поэт схьа а лоций, юьстах кхуссу).
Къано. Х1ун диэ боху аш, вайн гонах х1орд хилча?
I г1аттамхо. И дика хаьа тхуна а… Хийца деза г1айрин т1ера 1едал…
Къано. Стенна йо аш г1овг1анаш… Сан карахь цхьа а 1едал а дац, х1ара сан карара цхьа г1аж йоцург…1асанна метта ас лелош, вайн г1айрин ерза еза некъ гойтуш… лелош…
II г1аттамхо. Схьаян и 1аса, схьаян!.. Тоьар ду ахь х1инцалц гайтина некъ…
I г1аттамхо. Х1инца ас лестор ю х1ара, сайн луъучу аг1ор…
II г1аттамхо. Схьадуьйла, адамаш, шайна луъург диэ… Вай х1инццалц охьанехьа ихнехь, х1инца хьаланехьа оьхур ду вай. Нийса ихнехь, раз оьхур ду, ирхнехьа ихнехь, пурх оьхур ду…
I г1аттамхо. Х1аъ, иштта, ирх-пурх, хьала-охьа, д1а-схьа, х1инца гонаха…
Къано. Схьая и г1аж… Мегар дац… Иштта аг1онаш хийца… Г1айре х1аллакйийр ю аш…
II г1аттамхо. Хуьлда кхунах, кху г1айренах, кху дуьненах хила доьг1нарг… К1ордийна хьо а, хьан г1аж а…
I г1аттамхо. Маршо! Маршо!
II г1аттамхо. Схьадуьйла, адамаш! Схьадуьйла, маршо яьлла, маршо!
Къано. Схьаян и г1аж…
I г1аттамхо. Схьадуьйла! Схьадуьйла! Шух, халкъах, лачкъийна латтош къайле хилла х1окху къанвеллачун! (Нах схьахьовду…)
I стаг. Х1ун къайле? Яста иза…
II зуда. Суна хаа-м, хьаха, хаьара вайх цхьаъ кхара лечкъадойла.
II стаг. Гучуяккха къайле, гучуяккха!
Нах. Гучуяккха… Къайле гучуяккха!…
I г1аттамхо. Къайле иштта ю… Шуна моьтту хир ду вай т1е 1аш дерг латта ду… Дац!… Вай т1е 1аш дерг я латта а дац, я г1айре а яц… Х1ара суна х1ун ю а ца хаьа…
II стаг. Хьалха а ца кхийсалуш, Къаночуьнга алийта.
Къано. Сол хьалха баьхначара дийцарехь, цхьа хан еана хилла вайн къомана юкъара ийман, эхь д1адаьлла, уьш дицделла… Наха шайн дан деза г1уллакхаша дитина, ялта ден дезачара ялта а ца дуьйш, бежнаш 1алашдан дезачара уьш 1алаш а ца деш, адам акхадаьлча, х1ара мохк кхечу лаьттах хаьдда пана х1орда чу д1абахана… Х1етахь дуьйна иза, и жима г1айре, лаьттах тесна орам а боцуш, х1орда чухула д1асалелаш ю… Иза иштта лелар ю доккхачу лаьтта т1етовжа берд шена карабаллалц… Иштта дуьйцу наха. Наха хетарш дуьйцу. Бакъдерг хууш верг цхьа Дела ву.
I зуда. Муха берд боцуш? Муха орам боцуш г1айре ю?
I стаг. И бохург х1ун ду? Шена луучунна дуьне мел ду д1а а ваьлла, д1аваха йиш яц ткъа?
II г1аттамхо. Яц… Гонаха х1орд бу… Я х1ара г1айре а ю аьлла ца хета суна… х1ара доккха ширделла х1орда кема хила тарло. Ткъа вайга и аьлла а дац.
I г1аттамхо. Вайх лачкъийна латтийна и къайле… Вайга схьааьллехьара…
Поэт. Ладог1а, нах, карзах ма довла! Хуучунна хаьара вайгара хьал… Ца хуучуьнга ца дийцина, цуьнан дог ца дохо… Тахана-кхана, Дала къинхетам а бина вай лаьтта т1е д1акхачаре сатуьйсуш…
II г1аттамхо. Аш ма дарра хьал дийцинехьара… Тхуна цхьа некъ карийна хир бара…
Г1овг1анаш йовлу нахана юккъехь.
Нах. Некъ карийна хир бара… Хир бара… Хир бара…
Поэт. Ма йиэ г1овг1анаш… Некъ лаьтта т1ехь карабо… Х1орда чохь аг1о бен билгал ца йоккху… И дан хууш цхьа Къано ву, д1алуо цуьнга г1аж! Д1алуо цуьнан 1аса.
II г1аттамхо. Кху г1ожах дан дезарг суна хаьа шуна… (Кагъян г1урту…)
Къано. Ма, ма, ма делахь иза… (Поэт т1екхета)
Поэт. Схьаян иза!
Шолг1ачу г1аттамхочо сацаво Поэт. I г1аттамхочо кагйо г1аж.
Къано дог г1еллой охьавоьду.
I г1аттамхо. Чекхъели, вайн нийса аг1о гойту бохуш, вай хьийзинчу г1ожан оьмар. Нах, и къанвелларг ву шуна массо х1уманна бехке… Д1ахаийта иза массаьрга а.
Нехан тулг1ено хьошу Къано. Мох ч1аг1ло, дог1а долало, нехан маьхьарий «Орца дала!» Карзах баьллачу х1ордо хьулйо и г1овг1анаш.
Толамхо. Д1асадовла! Четарш т1етийса ялтин! Махах д1аловчкъа! 1аннашкахь хьулло! Деле до1анаш де хаддаза!
Хеза «Нохчийчохь дог1анаш» илли. Цхьа хан йолу. Тийналла х1утту.
Толамхо. Альхьамдулиллах1, хастам бу-кх Хьуна, я Аллах1 Дела! Массо х1уман ницкъ кхочург Хьо ву-кх. Тийначу х1орде карзахалла йоссон а, юха и эсала деш, синтем бала а ницкъ кхочушверг хьо ву-кх, ва Везандела… Ницкъ лолахь тхуна кху халчу зерех ийманехь чекхдовла…
I стаг. И мила ву?
Поэт. Иза Толамхо ву.
II стаг . Х1унда ву и Толамхо?
Поэт. И жима волуш, цуьнан 5 шо долуш, цхьа текхарг яьлла хилла и волчу ц1а чу. Пеша хьалха 1уьллу морзаг1 схьа а эцна, и цунна бетташ, и текхарг йожийна цуо, бера чохь долчу аганна т1е ца кхочуьйтуш. Эццехь цунна т1екхаьчначу баккхийчара аьллера цунах: оццул жима воллушшехь, текхарг эшон хьуьнар долу к1ант ша-тайпа тамашийна к1ант ву. Х1етахь дуьйна д1аяхна цуьнан Толамхо аьлла ц1е.
II сурт
I г1аттамхо. Схьагулло, нах, схьагулло!
I стаг. Х1инца х1ун хилла вайна?!
I зуда. Хилаза х1ун дисна вайна!
II г1аттамхо. Схьагулло шу, хуур ду шуна х1инцца.
Нах (г1овг1анаш, аьзнаш). Гулделла тхо!
I г1аттамхо. Нах, дикка ладог1алаш. Тхан кхаъ бу шуна баккха. Вай долчу Керла стаг кхаьчна.
I стаг. И мичара кхаьчна?.. И муха кхаьчна?
I зуда. Цхьанхьа цхьа х1орд-кема а доьхна, кхаьчна хир ву-кх…
II г1аттамхо. Х1ан-х1а, иштта ца кхаьчна боху иза гинчара.
II стаг. Ткъа муха кхаьчна иза?
II г1аттамхо. Стиглара чувог1уш гина боху иза цхьаболчарна…
II зуда. И ма доккха х1ума ду стиглара чувеънарг…
I зуда. Ах бакъделахь а, доккха х1ума ду иза-м.
I стаг. И цхьа къайле йолуш стаг ву… И иштта делахь.
II стаг. Дала вай к1елхьара даха ваийтина вац-техьа?
I зуда. Иштта хир ду, Дала мукълахь.
Нехан г1овг1анаш йовлу…
I стаг. Вог1уш ву. Вог1уш ву.
Гучуволу керла стаг. Цунна т1едуьйхина шатайпа духар ду.
Т1евеънарг. Маршалла ду шуьга!
I г1аттамхо. Марша вог1ийла!
II г1аттамхо. Алахьа, хьо муха мичара кхаьчна кху тхан г1айри т1е?
Т1евеънарг. Со кхуза кхаьччахьана тайп-тайпана хабарш хезна суна… Олхазар санна, т1омаваьлла, стиглара чувеъний… Сирчу динахь ахьавоьссиний бохуш, уьш цхьа а бакъ дац. Уьш туьйранаш ду.
I г1аттамхо. Бакъдерг х1ун ду ткъа… Дийцахьа бакъдерг.
Т1евеънарг. Бакъдерг ду со сайн х1аваъ-кема хехкина стиглахула схьавог1уш, и кема гал а даьлла, доха а доьхна сайна т1ехула четар а даржийна… Шу г1айри т1е воссар ду. Цхьан маь11аргонна махо х1урда чу д1а а хьора… Эццахь, цхьадика, мох хьекхаран аг1о хийца а елла, со шун г1айре т1е нисвелир-кха.
I стаг. Х1орд боцуш, латта долуш меттиг юй -техьа… кху дуьненчохь.
Т1евеънарг. Ю дера… Дуккха ю иштта меттигаш…
I стаг. Муха ю и меттигаш…
Т1евеънарг. Тайпа-тайпана ю. Лаьмнаш ду… Аренаш ю.
I зуда. Лаьмнаш муха ду?
Т1евеънарг. Уьш лекха ду. Цхьадерш хьала хьаьжча бохь а ца гуш лекха ду. Цкъа а цхьана х1ордо къайла а доккхур доцуш…
I зуда. И меттиг яр-кха тхуна оьшург… Цига муха кхочур дара-техьа?
Т1евеънарг. Цига а кхочур ду, дан дезарг дичахьана…
I стаг. Х1ун дан деза охьа?
Т1евеънарг. Сан бакъо яц шуна некъ хьеха, аша шаьш, массо а реза а волуш, и суна т1е ца диллахь…
I г1аттамхо. Х1ей нах, х1ей! Х1ара стаг Дала вайна схьавелла ву! Кхунна дуьне а девза, кхунна лаьмнаш а гина. Реза дуй шу х1ара вайна хьалхаваккха а, кхуо бохург дан а?
Нах. Ч1ог1а реза ду, реза ду…
I г1аттамхо. Тахана дуьйна хьо ву хьуна тхан хуунча, тхан некъгойтург… Хьалхавала, х1ан, х1ара ю хьуна гайтаман 1аса.
Т1евеънарг. Дика ду, аш бохург дийр ду ас… Х1инццалц мича аг1ор ихна шу?
II г1аттамхо. Х1инццалц цхьана къаночун бага хьоьжуш 1ийна. Цкъа цхьана аг1ор доьлхуш, юха вукху аг1ор пийсигаш хьоькхуш.
Т1евеънарг. Аг1о цхьаъ хила еза – малхбузе… Шу, шайна ма хетта, гена а дац шуна лаьттана, цхьа б1е я ши б1е чаккхарма хир ю, жимма сов хила а тарло, я жимма к1еззиг хила а тарло.
II стаг. Хьуна муха хаьа тхо мел генахь ду лаьттана?
Т1евеънарг. Суна дерриге а гина, лакхара охьа хьаьжча.
Поэт. Нах, мичара мила ву а ца хууш цхьаъ гучуваьлча, цунна т1аьхьах1ийтта кийча ду вай. Со ца теша цунах.
Оставить комментарий