Пьеса
Хьалхара дакъа
1-ра сурт
Гуьйренан зама. Маьркаже. Бож-Іелин хІусам. Ша цІа ледара, амма чохь цІена ду. ХІуманаш кІезиг, йерг хІотто йез-йеззачу дIахIоттийна а, механа йорах а йу, цхьа кресло-маьнга боцург. ЦІийнан уьйтахьа а долуш, ши кор, оцу корашна кIелахь лаьтташ стол а, шиъ гIант а. Чохь нохчийн пеш. ЦIийнан сени чу йолуш а, шолгІачу цІа чу йоьдуш а шиъ неI. Дехьа чуьра сехьа чувогIу Бож-Іела.
Бож-Iела (корта а Іовдуш). ОхІ-вай, ша гел хьовзийча санна, лозуш бу корта. ХIара мукъане а стенга йахана-техьа? ХIей, хезий хуна, мичахь йу хьо? (ЛадугIу). Тара хIара ийгIина йахана хилча! ХIей, хезий хьуна? (ЛадугІу). Кху цІахь-м, со воцург, стаг а ву моьттуш вац со. Ванах, тхешан чохь мукъане а вуй-теша со? (Лоррий хьожу). Со ван миччанхьа велахь а, хIара хIусам тхайниг-м йу. Деллахьа, хІун хан йу-теша вайна? (Корах арахьожу.) Са а хилла садовш ду-теша вайна, йа са а дайна сахуьлуш ду-теша вайна? (Аравала неI йоьллу, неIаран гура тIера аьлха коьртах кхета.)
Эш-шшай! (Аьлха схаоьцу.) Э-хIей, дела лаха шен ши куьг, хьо оцу тІе йиллинчун! Иштта а эккха боллучу кху сан корта тIе ца йоьжча, кхин йожа меттиг ца хилла-кх хьуна а. ХIай, хьо йиса хьайн да велла! (Аьлха вуо дІакхуссу.) БІагІара ваьккхи-кх цо со. (Лулахойн жIаьла лета.) ХІан, хІара мила ву-теша са а, бода а къастале керта гIертарг? (Корах арахьожу) Ой, Сутарби вац иза? Э-хIей, Дела эца хьо Дала кху дуьнен чуьра дIа! Декхар деха вогIу хьуна хIара. ВаллахI ца вогIу хьуна хьо, хьуна дала соьгахь шай дан а долуш-м. (Йуха а корах арахьожу). ВаллахI ву шен децIа санна, шек а воцуш, схьа чувогIуш. ХIинца хIун дийр дара? Кхуо-х веца, лан даккха санна, хьийзор. (Ойла йо.) Кхетамчуьра ваьлла, со вехна ву моттийта деза ас. (Куй стоьла йуххе охьа а тосий, стоьла тIе деса шиша а хIоттадой, стол мара а йуллий, охьавуьжу.)
Сутарби чувогIу.
Сутарби. ХIей, чохь дуй шу? Чувоуьйтий аш? ХIорш-м цхьа а вист ма ца хуьлу. ЦIера-х ца бевлла теша хIорш? (Бож-Iела а гой.) ХIей, доттагI, ма чIогIа марайоьллина ахь и стол, дIайахьа-м ца воллу хьо и? ХIай, хьо ма сатта хьала, дукха вистхуьлий! Къиг тIейеъча, къиг а гIотту хьуна, кIант, хьала, хьалагIатта, хьалагIатта, хьаша веъна хьо волчу. Къонах, со хьоьга луьйш ву, йа айса сайга луьйш ву? Къаьркъа-х ца меллий-техьа кхуо? (ТIе а воьдий, шишанах хьожа йоккху.) Офвай! Къаьркъа хьовха, шишанна чуьра хьожа а тIехь дIамелла моьттуш ву со кхуо-м. Со леван-х ца гIертий-теша хIара? (Коьрта тIе куьг хьокху.) ТIехула мекха такхийча санна йу тIуьска. Хьач санна, буьччалг а йу хIоттийна. ХIума кхетта моьтту суна кIентан коьртах. (Букъа тІе лерг а дуьллий, ладугIу. Кхерало.) ВаллахІ дац дог детталу хезаш а. Тара хIара велла хилча? (Бож-Іела меттах а хьавеш.) ХIей, доттагІ, самавала, хьаша веъна хьо волчу. Ванах, баккъал а вала-х ца веллий-теша хIара? Бета тIе куьг а диллина, цкъа мара Iовда беза ас кхуьнан. (Бета тIе куьг а дуьллий, мара Іовду. Бож-Іела хьалакхоссало.)
Бож-Iела. Мила ву сан бат Iуьйдург?
Сутарби. Со ву-кх, хьан доттагI Сутарби. Хазахетий хьуна со гина?
Бож-Іела. ЧІогIа хета, ша вехна нуц гича санна.
Сутарби. И хьуна хетар дуй, суна хууш дара. Салам Іалайкум! (Куьг ло.)
Бож-Іела. (Куьг а лоцуш). Ва Іалайкум салам. Охьахаал. Хиъна Іаччохь наб озийна хилла суна. ТIаккха, хьо цIа маца кхечи?
Сутарби. Со цIа кхаьчна-м гІеххьа хан йу.
Бож-Iела. Йу? Хьажахьа, суна хьо цІа кхаьчний хиъна а дац.
Сутарби. ЦІа кхаьчначул тІаьхьа-м со шозза-кхузза Москох а, Бакух а вахана.
Бож-Іела. ЦІа веъна дика ду, эзар балех волийла!
Сутарби. Дела реза хуьйла хьуна а!
Бож-Іела. Мел хан йаьккхи ахь?
Сутарби. Тоха бархІ тоьхнера, даккха пхиъ даьккхи. Болх дика барна хьалхе цІа ваийти со.
Бож-Іела. ТIаккха, муха йара меттиг? ТІехьаьжна-м вуо вац хьо.
Сутарби. Меттиг-м вуо хьаха йацара, алапа кІезиг дара-кх.
Бож-Іела. Э-хIей, ваша вала цу къамелан! Алапа кІезиг муха ца хуьлу, хьо, итт шарна догIург хьалххе схьа а эцна, дІавахана хилча?
Сутарби. Нах ІадІийнехьара, со-м хьаха вара хІинца а сайн туьканахь лаьтташ хир.
Бож-Іела. Нах-м хьаха бац, кIант, шайна къола дойтур долуш.
Сутарби. Къола дойтур долуш а бац, шайна хиънарг къайладохуьйтур долуш а бац-кх.
Бож-Іела. И бакъ ду. Йамартло йезаш бац нах.
Сутарби. ХIара, Бож-Iела, со дІавохуьйтуш, могаш воцуш вара и шун деваша Эламирза, цунах хIун хилира?
Бож-Iела. И велла, хьо марша.
Сутарби. Муха? Ой, совсем велла иза?
Бож-Iела. И хIун къамел ду «совсем велла иза» бохург? Ца велла дера-кх, ах а велла, ах висина-кх.
Сутарби. Деллахь ма халахета суна и.
Бож-Іела. Хетахь, дера веза катоьххина цунна тIаьхьаваха хьо а. Хьо хьан сецош Іа?
Сутарби. Цунна тIаьхьаваха-м кхуьур вара со. Соьга ло аьлла хIумма а ца йитира цо?
Бож-Iела. Хьоьга ло аьлла, цхьа кошан догIа доцург, кхин хIумма а ца йитира.
Сутарби. Ахь бегаш бахь а, цкъа тхоьгара дIавоьдуш, туьйдина сан ши кало йаьхьнера цо.
Бож-Iела. И цуьнан зудчуьнга Майме хатта ахь.
Сутарби. Йолуш йуй иза?
Бож-Iела. Йолуш а йу, хир йолуш а йу.
Сутарби. Деллахьа ма халахета суна, и шун деваша кхелхина. Къаьркъа дика малалуш стаг вара и.
Бож-Іела. Къаьркъа малалуш а вара, дика къонах а вара.
Сутарби. ХIинцалерчех тера а воцуш, вуьззина нохчи-м вара. Дала гечдойла цунна! Хьуна ма-хаъара, тхойшиь чІогIа гергара ши стаг ма вара.
Бож-Іела. Йохк-эцарна тIехь бохий ахь?
Сутарби. И хIунда боху ахь, Бож-Іела? Вай-м вовшийн когтосийлаш йай. Иштта ца хилча, дахалур дац вай. Оцу шун девешин зуда Майма хIун деш йу?
Бож-Іела. И а йу-кх эцца, къайлаха шен ка йаьлча, пал-хIума а тосуш, дІаIаш.
Сутарби. И йолчу а хIуттур ву со. И важа шун жимах волу деваша Абубешар хIун деш ву?
………………………………………………..
ТIаьхье йеша “Орга” журналехь (№1.2025)
